Zmienna, pętla, warunek – podstawy programowania w Pythonie

Chcesz nauczyć się programowania, ale nie wiesz, od czego zacząć? Dobra wiadomość — wystarczy zrozumieć kilka podstawowych pojęć, które pojawiają się niemal w każdym języku programowania. W tym artykule przyjrzymy się trzem z nich: zmiennej, pętli i warunkowi, na przykładzie Pythona — jednego z najprostszych i najprzyjaźniejszych języków programowania, idealnego na start.

Czym jest zmienna i jak działa w Pythonie?

Zmienna – jak ją rozumieć?

Na początek warto zrozumieć, czym właściwie jest zmienna. Można ją sobie wyobrazić jako pudełko, w którym przechowujemy jakąś informację. W zależności od potrzeb, ta informacja może być na przykład liczbą, tekstem, listą innych elementów albo logiczną wartością typu „tak” lub „nie”.

Wyobraź sobie, że chcesz zapamiętać wiek Twojego psa. Możesz stworzyć zmienną o nazwie wiek_psa i przypisać jej wartość, powiedzmy, 5.

W Pythonie zapisujemy to tak:

wiek_psa = 5

Zmienna wiek_psa teraz „trzyma” wartość 5 i możemy z niej korzystać w innych częściach programu.

Rodzaje wartości w zmiennych

Zmienna w Pythonie może przechowywać różne typy danych:

• Liczby całkowite (int): np. 5, -3, 100
• Liczby zmiennoprzecinkowe (float): np. 3.14, 0.5, -12.7
• Ciągi znaków (string): np. "Python", "cześć"
• Wartości logiczne (bool): True (prawda) lub False (fałsz)

Przykładowy kod, który używa różnych typów zmiennych:

imię = "Ala"
czy_ma_kota = True
średnia_oceny = 4.75

Wszystko, co właśnie zapisaliśmy, to zmienne. Jak widzisz — jest prosto i zrozumiale.

Wskazówki w pracy ze zmiennymi

• Staraj się nazywać zmienne sensownie, np. długość_prostokąta jest lepsze niż x czy abc.
• Python rozróżnia wielkość liter, więc Wiek i wiek to dwie różne zmienne.
• Zmienna może zmienić wartość w dowolnym momencie, np.:

liczba = 10
liczba = 15

Tu zmienna liczba najpierw miała wartość 10, a potem — 15.

Jak działa pętla w programowaniu?

Pętla — prosty sposób na powtarzanie

Pętle pozwalają nam powtarzać daną czynność wiele razy bez konieczności przepisywania tego samego kodu. To jak powiedzenie: „Zrób to 10 razy” lub „Rób to, dopóki coś się nie wydarzy”.

By zrozumieć pętle, pomyśl o robieniu 10 przysiadów. Zamiast zapisywać kod 10 razy – „zrób przysiad” – tworzymy pętlę, która powtarza instrukcję.

W Pythonie mamy dwa podstawowe typy pętli:

• for — pętla służąca do powtarzania określoną liczbę razy
• while — pętla działająca tak długo, aż przestanie być spełniony warunek

Pętla for — powtarzanie z góry określonej liczby razy

Chcesz wyświetlić liczby od 1 do 5? W Pythonie możesz to zrobić tak:

for i in range(1, 6):
    print(i)

Co się tutaj dzieje?

• range(1, 6) oznacza „od 1 do 5” (uwaga: 6 nie jest wliczane),
• i to zmienna, która przyjmuje kolejne wartości,
• print(i) wykonuje się w każdej rundzie pętli.

Masz pięć linijek kodu? Nie! Masz jedną linijkę, która robi pięć kroków za pomocą pętli!

Pętla while — działanie do spełnienia warunku

Pętla while przydaje się, gdy nie wiemy dokładnie, ile razy coś ma się wydarzyć, ale mamy warunek, który określa, kiedy przestać.

Przykład:

licznik = 0
while licznik < 3:
    print("Hej")
    licznik += 1  # zwiększ licznik o 1

Ta pętla wypisze „Hej” trzy razy. Dlaczego? Bo zaczynamy od 0, a wykonujemy pętlę, dopóki licznik jest mniejszy niż 3. Za każdym razem zwiększamy wartość zmiennej licznik o jeden.

Gdzie przydają się pętle?

• Liczenie punktów w grze
• Sprawdzanie odpowiedzi w quizie
• Wczytywanie danych z pliku
• Wysyłanie wiadomości do wielu osób

Umiejętność korzystania z pętli to jeden z podstawowych elementów nauki kodowania.

Warunek — sterowanie logiką programu

Czym są instrukcje warunkowe?

Warunek to sposób na powiedzenie programowi: „W tym przypadku zrób X, a w innym przypadku zrób Y”. Dzięki temu komputer podejmuje działania zależnie od sytuacji.

Instrukcja warunkowa to coś w stylu: „Jeśli pada deszcz, weź parasol. W przeciwnym razie nie bierz parasola”.

W Pythonie zapisujemy to tak:

czy_pada = True

if czy_pada:
    print("Weź parasol")
else:
    print("Nie musisz brać parasola")

Składniki warunku w Pythonie

Najczęściej używamy takich elementów:

• if — sprawdza warunek
• elif (else if) — sprawdza kolejny warunek
• else — wykonuje się, jeśli żaden warunek nie został spełniony

Przykład:

wiek = 16

if wiek >= 18:
    print("Możesz głosować")
elif wiek >= 13:
    print("Jesteś nastolatkiem")
else:
    print("Jesteś dzieckiem")

Tutaj program sprawdza wartość zmiennej wiek i wypisuje odpowiedni komunikat.

Typowe operatory warunkowe:

• == — równa się
• != — nie równa się
• <, >, <=, >= — mniejsze, większe, itd.
• and, or, not — operatory logiczne (i, albo, nie)

Przykład z operatorem and:

wiek = 18
czy_ma_dowód = True

if wiek >= 18 and czy_ma_dowód:
    print("Możesz wejść")

Warunki dają ogromne możliwości — to one wprowadzają decyzje i logikę do naszego kodu.

Jak połączyć zmienną, pętlę i warunek?

Kiedy nauczysz się stosować zmienne, pętle i warunki, możesz już tworzyć swoje pierwsze programy! Przykład? Prosty quiz!

punkty = 0

for i in range(3):
    odp = input("Czy Python to język programowania? (tak/nie): ")
    if odp == "tak":
        punkty += 1
    else:
        print("Niepoprawna odpowiedź")

print("Twój wynik:", punkty)

Co tu się dzieje?

• Mamy zmienną punkty, która zlicza poprawne odpowiedzi.
• Pętla for powtarza pytanie 3 razy.
• Warunek if sprawdza, czy użytkownik odpowiedział poprawnie.
• Wynik zostaje wyświetlony.

Tak wygląda nauka kodowania w praktyce — zaczynasz od małych kroków i uczysz się, jak elementy ze sobą współpracują.

Język programowania to układanka trzech podstaw

To niesamowite, jak wiele można osiągnąć za pomocą trzech prostych pojęć: zmiennej, pętli i warunku. Właśnie od nich zaczyna się przygoda z programowaniem — niezależnie od języka, którego się uczysz.

Choć my uczyliśmy się na przykładzie Pythona, te same zasady znajdziesz w innych językach, takich jak JavaScript, Java czy C++. To dlatego właśnie te trzy elementy nazywane są fundamentami każdego kodu.

Jeśli chcesz kontynuować naukę, zacznij eksperymentować — zmień wartości w zmiennych, wydłuż pętlę, dodaj nowe warunki. Programowanie to nie teoria — to zabawa i praktyka.

Zacznij od prostych pomysłów. Możesz stworzyć kalkulator, grę w zgadywanie liczby albo quiz. Masz już w swoich rękach wszystkie podstawowe narzędzia, by to zrobić.