Pierwszy program w Scratchu – zrób to sam!

Zastanawiałeś się kiedyś, jak stworzyć własną grę lub animację, ale nie wiesz, od czego zacząć? Scratch to świetne narzędzie do nauki programowania dla początkujących – szczególnie dla uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych. W tym artykule przeprowadzimy Cię krok po kroku przez proces tworzenia prostego projektu w Scratchu – bez skomplikowanego kodu, za to z dużą dawką kreatywności i zabawy.

Czym jest Scratch i dlaczego warto go poznać?

Scratch to graficzne środowisko programistyczne stworzone z myślą o osobach, które dopiero zaczynają swoją przygodę z kodowaniem. Zamiast pisać trudne komendy, tutaj budujesz programy z kolorowych bloczków, które przypominają puzzle. Każdy bloczek odpowiada za jakieś działanie, np. za ruch postaci, odgrywanie dźwięku czy reakcję na kliknięcie.

Scratch to nie tylko zabawa – to doskonałe narzędzie do rozwijania logicznego myślenia, planowania, a także kreatywności. Można tworzyć zarówno proste animacje, jak i bardziej zaawansowane gry czy quizy.

Od czego zacząć? Tworzymy pierwszy projekt

Zanim zanurzymy się w świat tworzenia animacji i gier, upewnij się, że masz dostęp do platformy Scratch – działa ona zarówno w przeglądarce, jak i w wersji offline. Gdy wszystko gotowe, przejdźmy do działania!

Wybór projektu: gra czy animacja?

Na początek warto wybrać coś nieskomplikowanego. Dobrym pomysłem będzie np.:

• prosta gra typu "łap spadające przedmioty",
• animowana historyjka z postaciami,
• quiz z pytaniami i odpowiedziami.

W tym poradniku pokażemy, jak stworzyć prostą grę zręcznościową — gracz steruje duszkiem (postacią), który musi złapać spadające jabłka.

Krok 1: Przygotuj scenę i bohaterów

Dodanie tła

Scratch domyślnie ustawia białe tło. Możesz to zmienić:

1. Kliknij ikonę „Wybierz tło” w dolnym prawym rogu.
2. Wybierz coś, co będzie pasowało do twojej gry, np. ogród, park lub animowaną łąkę.

Dodanie duszka (gracza)

Scratch automatycznie przypisuje kota jako domyślnego duszka, ale możesz go zmienić:

1. Kliknij ikonę z duszkiem.
2. Wybierz duszka, który będzie grą sterował – może to być chłopiec, robocik, zwierzę, cokolwiek chcesz.
3. Jeśli chcesz, możesz edytować jego wygląd lub go narysować samodzielnie.

Dodanie spadającego przedmiotu

Nasz gracz będzie łapał jabłka:

1. Dodaj nowego duszka – wybierz jabłko z biblioteki postaci.
2. Umieść jabłko nad ekranem (górna część sceny), aby wyglądało, jakby miało zaraz spaść.

Krok 2: Poruszanie bohaterem

Teraz sprawimy, by gracz mógł sterować swoim duszkiem za pomocą klawiatury.

1. Kliknij duszka głównego (gracza).
2. Przeciągnij blok „gdy naciśnięto klawisz strzałka w lewo”.
3. Połącz go z blokiem „przesuń o -10 w kierunku x”.
4. Dodaj drugi zestaw bloków dla klawisza strzałka w prawo z „przesuń o 10 w kierunku x”.

Dzięki temu Twój gracz może poruszać się w lewo i prawo po scenie – gotowy do łapania jabłek!

Krok 3: Animuj jabłko – spraw, by spadało

Czas na ruch jabłka:

1. Przejdź do duszka z jabłkiem.
2. Dodaj blok „gdy kliknięto zieloną flagę” – zaczynamy od tego każdego programu.
3. Wstaw pętlę „zawsze” – jabłko ma spadać cały czas.
4. Wewnątrz pętli użyj „zmień y o -5” – jabłko będzie się poruszać w dół.

Na tym etapie jabłko po prostu spada. Kiedy spadnie poza ekran, znika – musimy zadbać, by pojawiało się ponownie.

Krok 4: Losowe pojawianie się jabłek

Żeby gra była ciekawsza, jabłko może pojawiać się w różnych miejscach.

1. Na początku pętli „zawsze” dodaj bloczek „idź do x: [losowa liczba] y: 180”.
2. Z menu „operatorów” przeciągnij „losuj liczbę od -200 do 200” i umieść w miejscu „x”.

To sprawi, że jabłko pojawi się na górze ekranu w losowym miejscu!

Krok 5: Zliczamy punkty za każde złapane jabłko

Czas na interakcję!

1. Utwórz nową zmienną – nazwij ją „Punkty”.
2. Gdy klikniemy zieloną flagę, ustaw „Punkty” na 0.
3. W duszku z jabłkiem, w pętli, dodaj warunek „jeśli dotyka [duszka gracza]”.
4. Jeśli warunek zostanie spełniony, dodaj:
   • „zmień Punkty o 1”,
   • „idź do x: [losuj od -200 do 200] y: 180”.

Teraz za każdym razem, gdy gracz złapie jabłko, zdobywa punkt, a jabłko pojawia się ponownie!

Krok 6: Co, jeśli jabłko spadnie na ziemię?

Niech gra będzie trochę trudniejsza – jeśli jabłko spadnie i nie zostanie złapane, gracz traci punkt.

1. W pętli jabłka dodaj warunek: „jeśli y < -150” — oznacza to, że jabłko spadło poza ekran.
2. Wtedy:
   • „zmień Punkty o -1”,
   • „idź do x: [losuj od -200 do 200] y: 180”.

Gracz teraz musi się spieszyć, żeby nie stracić punktów!

Krok 7: Dodaj dźwięki i animacje

Aby gra była bardziej atrakcyjna, dodaj dźwięki:

• Gdy złapiesz jabłko – niech gra odtworzy wesoły dźwięk.
• Kiedy jabłko spadnie – pojawi się np. smutny efekt.

Otwórz zakładkę „Dźwięki” w duszku jabłka i wybierz odpowiednie dźwięki, a potem dodaj bloczek „zagraj dźwięk [nazwa]” do odpowiednich miejsc w kodzie.

Możesz również dodać animacje duszka:

• Stwórz różne kostiumy (pozycje postaci),
• Przełączaj je naprzemiennie podczas poruszania — wygląda to, jakby postać chodziła.

Krok 8: Dodaj ekran z napisem „Koniec gry” (opcjonalnie)

Jeśli chcesz, możesz ustawić limit czasu lub liczbę punktów, po osiągnięciu których gra się kończy.

1. Utwórz nową zmienną „Czas”.
2. Na początku ustaw „Czas” na np. 30.
3. Utwórz duszka z napisem „Koniec gry”, który będzie się pojawiał, gdy „Czas” dojdzie do zera.
4. Odliczanie może odbywać się w tle — za pomocą nowego duszka lub skryptu na scenie.

Kiedy czas się skończy, wszystkie duszki mogą się ukryć, a tekst zachęci gracza, by spróbował ponownie.

Co możesz dodać później?

Gdy już stworzysz swoją pierwszą grę w Scratchu, nic nie stoi na przeszkodzie, by ją dalej rozwijać. Oto kilka pomysłów:

• dodaj różne poziomy trudności – jabłka spadają coraz szybciej,
• pojawiają się różne przedmioty – niektóre trzeba unikać,
• tło i muzyka zmieniają się w trakcie gry,
• wprowadź ranking wyników.

Tworzenie w Scratchu to świetny sposób na naukę programowania dla początkujących. Im więcej projektów zrobisz, tym łatwiej będzie Ci planować własne rozwiązania i rozumieć, jak działają gry komputerowe.

Programowanie może być zabawą

Programowanie kojarzy się czasem z czymś trudnym lub nudnym, ale Scratch dla uczniów to dowód na to, że kodowanie może być proste i kreatywne jednocześnie. Tworząc własne gry i animacje uczysz się nie tylko logiki i planowania, ale też rozwijasz swoją wyobraźnię.

Jeśli po stworzeniu swojej pierwszej gry masz ochotę na więcej – śmiało eksperymentuj! Scratch oferuje nieskończone możliwości i tylko od Ciebie zależy, co powstanie z Twoich pomysłów.

Trzymam kciuki za Twoje pierwsze (i kolejne) projekty!